Kalejdoskop na Kanale Gliwickim

ŚRODA          02.07.08

 

Od pierwszych dni tegorocznych wakacji przedstawiamy w Kalejdoskopie Śląskim miejsca na górnym Śląsku szczególne które warto odwiedzić zobaczyć, zapamiętać i ponownie za rok znów tam pojechać by zobaczyć Czy coś ruszyło z miejsca, żeby było ładniej, itd.

Ale zanim z panem Januszem Niemczukiem zaczniemy opowiadać o jego pasji trochę faktów encyklopedycznych o kanale kłodnickim czyli tym który tu był pierwszy

Kanał Kłodnicki - droga wodna zbudowana w latach 1792-1822, która miała służyć do transportu węgla z Zabrza z kopalni Luiza oraz zKrólewskiej Huty (dziś Chorzów) z kopalni Król do Gliwic i dalej na zachód.

Historia [edytuj]

Pierwszy projekt uregulowania Kłodnicy powstał w 1788 roku. Rok później opracowano pierwszy projekt kanału o długości 46 km z Gliwic do Koźla (obecnie część Kędzierzyna-Koźla). Podobno inicjatorem budowy był król pruski Fryderyk Wilhelm II. Niewątpliwie największe zasługi w budowie kanału położyli: Fryderyk von Reden - z racji zajmowanego stanowiska oraz John Baildon który wykonał część projektów, w tym obliczył spadek Kanału Kłodnickiego.

Budowa rozpoczęła się w 1792, ale wylewy Kłodnicy i braki funduszy spowodowały znaczne przedłużenie budowy. Eksploatację kanału rozpoczęto 20 lipca 1806 roku jednak całkowite zakończenie budowy nastąpiło dopiero w 1822 roku. Ostateczne koszty zakończonej budowy wyniosły 800 000 talarów. Dla upamiętnienia budowy kanału tworzącego poprzez Odrę połączenie Gliwic z Morzem Bałtyckim na gliwickim rynku, obok ratusza postawiono fontannę z postacią Neptuna autorstwa Johannesa Nitschego. Kanał Kłodnicki poprzez Kanał Finow był skomunikowany z Berlinem.

Kanał miał, zgodnie z projektem, 46 km długości, 12 m szerokości i miał głębokość 1,6m. Na trasie kanału znajdowało się 18 śluz, początkowo drewnianych, a po zakończeniu kampanii napoleońskiej, po 1814 śluzy przebudowano na murowane (zakończenie przebudowy rok 1822). W następnych latach Kanał Kłodnicki przedłużono do Zabrza gdzie został połączony z Główną Kluczową Sztolnią Dziedzicznąkopalń "Królowa Luiza" w Zabrzu i "Król" W Królewskiej Hucie.

Początkowo barki na kanale były holowane przez ludzi (tzw. burłaków), od połowy XIX wieku przez konie a pod koniec I wojny światowejwprowadzono ciąg parowy.

Gliwicki port znajdował się w centrum miasta (pomiędzy obecnymi ulicami Dworcową i Zwycięstwa). W 1897 roku do portu doprowadzono linię kolejki wąskotorowej. W tych latach wodami kanału spławiano corocznie ok. 50 000 ton towarów (głównie węgla i cynku). Jego znaczenie dla transportu znacznie zmalało po oddaniu do użytku linii kolejowej, a przewożony tonaż zmalał dziesięciokrotnie.

Kanał Kłodnicki odegrał znaczną rolę w rozwoju dziewiętnastowiecznego Górnego Śląska ale jego znaczenie zaczęło maleć po wybudowaniu kolei żelaznej z Wrocławia do Mysłowic. W XX wieku był już przestarzały. Kanał miał niską przepustowość, a koszty transportu nim towarów były wysokie. W 1916 roku w związku z zakończeniem eksploatacji sztolni w "Królowej Luizie" zasypano odcinek kanału łączący Gliwice z Zabrzem. W latach trzydziestych XX wieku postanowiono zbudować nowy kanał równoległy do Kanału Kłodnickiego (Kanał Gliwicki). Jego budowę rozpoczęto w 1934 roku. W 1936 roku zamknięto port i zasypano koryto Kanału Kłodnickiego w centrum Gliwic (w centrum miasta nadal zachowały się dwa mosty nad zasypanym korytem kanału). Ostatnie fragmenty Kanału Kłodnickiego zostały zasypane w 1953 r. Do dziś zachował się jedynie dolny odcinek o długości 3,55 km z dwiema śluzami.